Нартуған / Нұртуған – қысқы күн тоқырауының ең көне түркі мерекесі (венгрлер оны «қарачун» деп атайды). Бұл түн ең ұзақ болып саналады. Ол екі мағыналық нұсқада түсіндіріледі: «қара түн» – қара түн және «қара шын» – құдіретті шың, қауіпті шың. Ертеде бұл түнде жерді жылыту үшін от жағылатын. Бұл мереке – қысқы күн тоқырау күні – славян мифологиясында да атап өтілген. Карел фольклорында Карачун – мифтік кейіпкер, әйелдерді, әдетте Светлана есімді қыздарды (жарық, жылу, өмір) ұрлаушы. Бұлардың барлығы табиғат цикліндегі жыл мезгілдерінің ауысуы туралы халықтың түсінігінің жәдігерлері.
Мерекенің «нартуған» немесе «нұртуған» атауының өзі күндізгі жарық пен қараңғылық арақатынасының бастапқы нүктесі болып табылады. Бұл кезеңде күн сәулесі жылдың ең ұзақ түнін ауыстырады. Қазақтың «нарт» сөзі отты қызыл, алқызыл дегенді білдіреді, бұл нышандық түрде Күн сәулесінің туған күнінің киелі мерекесін білдіреді. Мұны мереке атауының екінші нұсқасы, яғни «нұр» – сәуле көрсетеді.
