Кеңістікті «оң-солға» құрылымдаудың космогониялық универсумы түркі киіз үйінде айқын көрініс тапты. Қазақтар оң жағын «он жақ» деп атайды, киіз үйде ол еркектік және қасиетті болып саналады. Бұл қазақтың салттық-салттық және этикалық-нормативтік мәдениетінің «логикасымен» расталады. Мысалы, күйеу жігіттің киіз үйіне алғаш кірген қалыңдық алдымен оң жаққа өтеді. Ал босаға тек оң аяқпен атталады. Әйелді осы жақта босандырды, марқұмды да осы жақта жуып, орады. Қазақ мәдениетіндегі оң жақтың өзгешелігі «айы оңынан туды» фразеологизмімен ерекшеленеді, мағынасы «мақсатқа жету», «сәттілік» және т.б. дегенді білдіреді. Бұл фразеологизм бата-тілек ретінде де айтылады, яғни «Айың оңынан тусын»!
«Оң жақтың қызығын көрді» деген тағы бір сөз өрнегі бар. Әдетте, бұлай жақсы өмір сүрген марқұм әйел туралы айтады.
Оң жақтың ерекше маңыздылығын тану әлемнің көптеген мәдениеттеріне тән: ол жақсы, әділ, ал сол жақ теріс, әйелдік мағынаға ие. (Славян мәдениетінде адамның оң жағын қорғаншы періште қорғайды, ал сол жағын – жын-азғырушы деп саналады. Белорустар еске алу дастарханына тек келесідей отырды: әйелдер сол жақта, ерлер оң жақта, кіреберіс/есік мұнда негізгі бағыт болып табылады).
Киіз үйдің оң жағында ер адамның заттары (атрибуттары) – аңшылық құрал-жабдықтары, аттың ер-тоқымы, әбзелдері және ерлердің іс-әрекетінің басқа да керек-жарақтары орналасты. Бұл атрибуттардың көпшілігі бойтұмардың қызметін атқарды. Мысалы, сәби бесігіне пышақ салған, қамшы бақсы салтының белсенді қатысушысы, ат әбзелдерін ешқашан басқа адамдарға бермеген. Киіз үйдің әйел жартысы – сол жақ, оған күнделікті өмірде ер адамдар өтпеген. Киіз үйдің бұл бөлігінде тұрмыстық заттар: ыдыс-аяқ, кебежелер және т.б. орналасты.
