Сәлем ету

 

 

С.С. Татубаев [8] қазақтарда сәлемдесу қимылдары әйелдер мен ер адамдарда әр түрлі болатынын, яғни әлеуметтік-өзекті екенін атап өтті.
 

Қыздар үшін үлкендермен сәлемдесу рәсімі қолды құрсақ өрімі аймағына алақанды төмен қаратып қойып, басын сәл еңкейтуден тұрады. Сол қол төмен немесе сәл артқа тартылады, ал көздер, әдетте, төмен қарайды. Мұнда назар оң қолға аударылады – әйелдің нышаны және негізгі «әрекет етуші» қол және оны құрсақ өріміне қою – шығыс мәдениеттеріндегі дененің киелі бөлігіне, яғни от және күн элементімен (мысалы, чакралар) байланысты. Қазақтарда қыз баланың құрсақ өрімі зергерлік бұйымдармен, киімдері мол әшекейлер мен және көбінесе күн таңбаларымен безендірілген. Төмен қараған көздер қарапайымдылық пен тәрбиенің көрсеткіші болып табылады. 
 

Әйелдің сәлемдесу ишарасы терең символизмге толы, әсіресе қайын атаға, қайын енесіне және күйеуінің үлкен ағаларына қатысты «салем ету». Бұл ишараны С.С. Татубаев былай дейді: әйел сол тізесін жерге тигізе, алақандарын бірінің үстіне бірін төмен қаратып, оң тізесіне қойып, иіледі [9, 68 б.].
 

Қазақ мәдениеті үлкендерді, әсіресе келіннің отбасының аға мүшелеріне ерекше құрмет көрсетуімен ерекшеленеді, бұл дәстүрлі әдептілік болып табылады. Алғашқы «әлем ету» (немесе «сәлем салу») «беташар» неке қию рәсімінде орындалады.
 

Жаңа түскен келіннің әрбір тағзымы үшін күйеу жігіттің туыстары бағалы сыйлықтар берді. Келіннің күйеуінің туған-туыстарына сәлем берудегі соңғы әдептілік ым-ишараттарының, сондай-ақ келіннің олардан аулақ болу ырымдарының бастауы архаикалық тыйым – жақын туысқандармен жақындасуға тыйым салудан бастау алады.

.