Дәстүрлі мәдениеттегі кез келген бас киім киелі мәртебеге ие, ал қазақтар оны «үйдің құты» деп атайды. Ерекше маңызы бар бас киімдердің бірнеше түрі бар. Біріншілік әмбебап төбетейге тиесілі – қазақ дәстүрінде ТАҚИЯ – ол шеңбердің символикасын қайталай отырып, міндетті түрде дөңгелек пішінді болады.
Тақия – Орта Азия халықтарының ұлттық киімінің ажырамас элементі болған жеңіл тоқылған немесе сырмалы бас киім. Тақияны балалар да, ер адамдар да, тұрмысқа шыққанға дейін қыздар да киеді. «Түбәтәй» деген жалпы түркі атауы төбе (мысалы, таудың төбесі) дегенді білдіретін «төбе/түбе/төпе» сөзінен шыққан деп есептеледі. Өз кезегінде, төбетей зұлым рухтардан қорғауды білдіреді және Құдайға мойынсұнудың, ата-бабалардың, ата-аналар мен үлкендердің дәстүрлеріне адалдықтың бір түрі ретінде қызмет етті. Дәстүрлі мәдениетте егде жастағы ер адамдардың бұл бас киімсіз жүруі әлі күнге дейін айыпты болып саналады.
Түркі төбетейінің семантикасын оның декорациясы айқын көрсетеді, олардың көпшілігі сәндік-қолданбалы өнердің нағыз жауһарлары болып табылады. Егде жастағы ер адамдар көбінесе қара түсті тақия кисе, ал жастар әшекейленген және түрлі-түсті ашық түстермен боялған жібек, алтын немесе күміс жіппен кестеленген «Зер тақия» киген.
Бас киімнің декоры өзінің иесі туралы, яғни оның әлеуметтік жағдайы, шамамен жасы және оның иесінің руы жөнінде көптеген мағлұматтар береді.
Өзбек (тәжік) төбетейі (2-сурет), дәстүрлі «қалампыр» (ащы және тәтті бұрыш бейнесі) өрнегімен – өмір мен ұрпақтың нышаны, қошқар мүйіздері – тіршіліктің, күш пен табандылықтың нышаны, сондай-ақ өмірдің циклдік табиғаты туралы идеяны беретін арка тәрізді элементтермен безендірілген.Түрлі өрнектермен: ұсақ моншақты кестелермен, маржан және басқа да тастармен, сондай-ақ күміс ақшалармен немесе тиындармен безендірілген қазақ қыздарының тақиясы сұлулық пен пәктіктің нышаны. Төбесіне немесе бүйіріне үкінің қауырсындары дәстүрлі тұмар ретінде тігілген. Қыз тұрмысқа шыққанға дейін бас киімін киіп жүретін: той алдында балалық пен тыныштықтың нышаны болған «тақиямен» қоштасу рәсімі жасалған. Қауырсынды тақияны ерекше мәртебелі адамдар – ақындар, сал серілер және т. б. киген.
