Киіз (жүн)

 

 

Киіз / жүннің қасиетін, оның жылу сақтағыштық және емдік әсерін жақсы білетін көшпенділердің культтік материалы болып саналады, бұл жүннің / киіздің: үйден / киіз үйден киім-кешек және басқа да тұрмыстық заттарға дейін кең таралғанын дәлелдейді. Кейбір ғалымдар «войлок» сөзі этимологиялық тұрғыдан түркілердің ортақ üylyk, яғни үйге арналған сөзімен байланысты деп есептейді.

 
Қой жүні түркі мәдениетінде киелі кеңістіктің өзіндік белгісі ретінде қызмет етіп, көптеген дәстүрлі рәсімдерге қатысты. Қой қырқу алдында «қой қырқар» рәсімі жасалып, шараға келгендердің барлығына ас берілді. Аптаның нақты белгіленген күндері, яғни сәрсенбі, бейсенбі және сенбі күндері өтетін қой қырқуға келген жұрт қожалық иелерімен үлкен қырқу тілегімен амандасатын. Бір кездері хеттер қой қырқуды Төменгі әлем құдайы Камрусеце әйел құдайына арнаған, ал христиандық наным-сенімдер бойынша, көнерген дәуірде қырқу туыстар мен көршілер шақырылған мерекемен атап өтілген.

 
Түркі мәдениетінде ғұрыптық әндер, ырғақты әндер, салттық іс-әрекеттер, той-думан және ойын-сауық қатар жүріп, қарым-қатынас пен бірлескен шығармашылық үшін жағдай болған киіз басу процесі де қасиетті болды. Мысалы, текемет басу кезінде үй бикесі немесе қолөнершілердің бірі ораманың жиегі мен ортасына ақ сусын – сүт немесе айран жағып, «Ақтай Құдай жарылқасын, Киіз жақсы боп шықсын» тілектерін айтқан.

.