АДЫРАСПАН

 

 

Орталық Азия халықтарының түсінігінде киелі шөп – адыраспанның қатысуымен культтік тәжірибе мұсылмандыққа дейінгі наным-сенімдерден бастау алады. Үй-жайларды түтінмен аластауда, адамдар мен жануарларды емдеуде қолданылады, осал жерлерге (есік, бесік және т.б.) ілінеді немесе қойылады. Адыраспанның әртүрлі салттар мен ғұрыптарда қолданылуы Памирде және Орталық Азияның барлық халықтарында сақталған. Мысалы, тибеттіктер адыраспанның жемістерін намкаға (тұмарға) тоқиды; тәжіктер науқастар мен жануарларды үш рет дұға айтып, адыраспанмен түтіндетеді; өзбектер бұл процесс табысты саудаға ықпал етеді деп есептеп, әлі күнге дейін онымен барлық дерлік базарды түтіндетеді. Әзірбайжандар адыраспанды «узәрлик» (uzərlik) деп атайды және жас жұбайларды тіл-көзден сақтау үшін оның түтінімен міндетті түрде аластайды. Халық адыраспанды мың аурудан емдік шөп деп атайды. Қазақтардың киелі іс-тәжірибесінде де бұл шөптің орны ерекше – оның түтінімен үйді аластап, есіктің төбесіне іліп қояды және т.б.В сакральной практике казахов гармала также занимает особое место – ею окуривают дома, вывешивают над дверью и т.д.
 

Семиотика тұрғысынан бұл киелі шөптің қазақша атауы – «адыраспан», «адыр» және «аспан» деген екі сөзден шыққаны қызығушылық тудырады. Егер екінші сөзге сұрақтар туындамаса, аудармада «аспан» «аспан» дегенді білдіреді, ал бірінші «адыр» сөзінің екі нұсқасы бар: «төбе, биіктік» және сонымен қатар араб тілінен алынған «қадыр» – «құдіретті» деп саналады. Демек, қазақ тіліндегі «адыраспанның» мағыналық аудармасы «құдіретті аспан» тіркесінде болуы мүмкін және тазарту ғұрпындағы сөздік сиқырдың бір бөлігі болуы мүмкін.

.